تولید تخم مرغ های با کیفیت پوسته مناسب در پویایی اقتصادی صنعت تخم مرغ تاثیر زیادی دارد.
مشکلات مربوط به کیفیت تخم مرغ در حال حاضر سالانه میلیون ها دلار به این صنعت خسارت وارد می کند. آنچه که بیش از همه مهم می نماید این است که پوسته تخم مرغ باید تا آنجا که ممکن است محکم بوده تا حداکثر بازارپسندی را داشته باشد. ضخامت پوسته، وضعیت قالب و شكل تخم مرغ از عوامل مهم اقتصادی هستند كه در كیفیت پوسته تخم مرغ موثرند. کیفیت پوسته تخم مرغ همچنین در سلامتی و پاک بودن تخم مرغ از عوامل بیماری زا مانند سالمونلا اهمیت زیادی دارد
ساختمان پوسته تخم مرغ:
پوسته هر تخم مرغ تقریبا حاوی2/2 گرم کلسیم بصورت کربنات کلسیم می باشد. حدود %۹۵ وزن خشک پوسته تخم را کربنات کلسیم تشکیل می دهد. پوسته همچنین حاوی 3/0 درصد فسفر،3/0 درصد منیزیم، سدیم، پتاسیم و عناصر کمیابی مثل روی، منگنز، آهن و مس است. ماده معدنی پوسته تخم مرغ روي یک بستر آلی (ماتریس) رسوب کرده است. بستر آلی از یک ترکیب پروتئینی و موکوپلی ساکاریدی ( موکوپلی ساکاریدها ) ساخته شده که به عنوان غشاء هاي پوسته معروف شده اند. این غشاء ها ( داخلی و خارجی) از الیاف بسیار زیادي تشکیل شده اند که شامل رشته هاي میانی از جنس پروتئین ها به علت داشتن غلظت بالایی از آمینواسیدهاي گوگردي ( 70-75 درصد) و مقدار کمی کلاژن، ( 10 درصد) در گروه شبه کراتین دسته بندي شده اند
عوامل موثر بر کیفیت پوسته تخم مرغ:
عوامل نژادی، تغذیه، شرایط محیطی، بیماری ها وسن گله تعیین کننده کیفیت پوسته تخم مرغ می باشند.کلسیم و فسفر جیره، تعادل کلسیم فسفر جیره، ، D3 و در شرایط استرس گرمایی ویتامین C بر کیفیت پوسته موثر هستند. مینرال های روی، مس، منگنز، آهن و سلنیوم نیز بر کیفیت پوسته موثر هستند.این مواد معدنی در مقادیر کم برای طیور لازم وضروری است. منگنز در تشکیل ماتریس پروتئینی که مواد معدنی پوسته بر آن تشکیل می گردد نقش حیاتی دارد. ضرورت روی برای پردرآوری، رشد، تولید تخم مرغ و کیفیت پوسته اثبات شده است. سیستم‌های آنزیمی بی‌شماری وابسته به عنصر روی هستند مانند آنزیم كربونیك آنهیدراز که در ساخت ماده اصلی پوسته یعنی کربنات کلسیم نقش اساسی دارد. عنصر مس به عنوان یك فعال كننده در تركیب آنزیم لیزیل اكسیداز به كار رفته و موجب ساخت الاستین می‌شود. الاستین در تخمدان در جلوگیری از تولید تخم مرغ های حاوی لكه‌خونی و همچنین ایجاد غشاهای پوسته تخم مرغ نقش مهمی دارد.
سن: با افزایش سن اندازه تخم مرغ افزایش یافته و پوسته به همان نسبت نازکتر می شود همچنین با افزایش سن جذب کلسیم کاسته شده و تخم مرغ هایی با پوسته نازکتر تولید می شود.
سایز تخم مرغ: به غیر از سن عوامل دیگر هم بر سایز تخم مرغ موثر هستند مانند مقدار انرژی، پروتئین، متیونین و اسید لینولئیک جیره با افزایش هر یک از عوامل اندازه تخم مرغ افزایش یافته و ضخامت و استحکام پوسته کاهش می یابد .
همچنین برنامه نوری دوره پرورش بر سایز تخم مرغ موثر است برنامه نوری که در آن کاهش نور پرورش با تاخیر انجام می شود سن بلوغ به تأخیر افتاده و وزن تخم مرغ نیز بالاتر خواهد بود
یکی از عوامل مهم رعایت تعادل اجزاء جیره است در صورتی که مقدار متیونین کنسانتره لینولییک اسید، انرژی و پروتئین جیره از حدود استاندارد بالاتر باشد افزایش وزن تخم مرغ و به تدریج نازک شدن پوسته تخم مرغ محتمل است
برخلاف تصور عموم کمبود فسفر، مستقیما منجر به نازک شدن پوسته و افزایش تعداد تخم مرغ شکسته نمی شود فسفر مازاد در جیره جذب کلسیم را کاهش می دهد و می تواند موجب نازکی پوسته شود تنها حالتی که کمبود فسفر می تواند موجب نازکی پوسته شود از طریق کاهش مصرف خوراک و کاهش دریافت کلی کلسیم است. در نژاد های لاین که عموما مصرف خوراک در ابتدای دوره کم است تنظیم دقیق فسفر اهمیت زیادی دارد.
منبع کلسیم جیره و شکل فیزیکی آن بر کیفیت پوسته موثر است. معمولا کربنات کلسیم با حداقل 38 درصد کلسیم برای جیره مرغ تخمگذار مصرف می شود کاهش مقدار کلسیم در کربنات کلسیم موجب نازکی پوسته می شود. همچنین منیزیم موجود در کربنات کلسیم نباید بیش از یک درصد باشد. سایز ذرات کربنات کلسیم هم اهمیت فراوانی دارد هرچه ذرات ریزتر باشند جذب آنها سریعتر خواهد بود و در نتیجه غده پوسته با محدودیت و کمبود بیشتری مواجه شده و پوسته های نازک تری خواهد ساخت. ذکر این نکته اهمیت دارد که پوسته تخم مرغ طولانی ترین بخش تولید تخم مرغ است و حداقل هجده ساعت بطول می انجامد در نتیجه برای بخشی از ساخت پوسته که در طول خاموشی صورت می گیرد تامین کلسیم با مشکل مواجه می شود. لذا منبع کلسیم که دیرتر جذب می شوند مانند صدف با ذرات درشت تر یا سنگ کربنات کلسیم با ذرات درشت تر اثر بهتری نسبت به منابع پودری دارند.
کمبود ویتامین D3 اثر مشخص در نازک شدن پوسته تخم مرغ دارد که علت اصلی آن کاهش جذب کلسیم است.
سموم قارچی مانند زرالنون که با ویتامین D3 تضاد دارند نیز موجب کاهش جذب کلسیم و نازک شدن پوسته تخم مرغ می شوند. این سموم در خوراک های کپک زده وجود دارند.
دمای پرورش: دمای بالاتر از ۲۷ درجه سانتیگراد باشد به علت افزایش دفعات تنفس ( له له زدن ) گاز کربنیک خون بیش از اندازه دفع شده و تشکیل پوسته با مشکل مواجه می شود .