کنسانتره های فرموله شده بر اساس نیازمندی نژاد های مختلف طیور باید دارای سطح قابل قبولی از ویتامین ها مخصوصا ویتامین سی در شرایط استرس گرمایی باشند.
اغلب معیارهای محیطی سوخت و ساز انرژی پرندگان را تحت تاثیر قرار می دهند و از آنجاییکه پرندگان خونگرم هستند دما اثر بسیار چشمگیر و قابل پیش بینی دارد. بیشتر حیوانات یک نقطه راحتی یا نقطه دمایی خنثی دارند که در آن هزینه انرژی به شکل سوخت و ساز پایه حداقل است.
علایم استرس گرمایی در طیور چیست؟
کاهش مصرف غذا و کم اشتهایی: با افزایش مقدار دمای محیط، طیور به کم اشتهایی مبتلا می‌شود و کاهش مصرف دان و به دنبال آن کاهش دریافت مواد مغذی از کنسانتره طیور را در پی خواهد داشت.
کاهش رشد و مصرف زیاد آب: طیور برای آنکه دمای بدنش را کاهش بدهد علاقه شدیدی به آشامیدن آب از خود نشان می‌دهد و این باعث می شود که قسمت اعظم دستگاه گوارشی به آب اختصاص داده شود و در نتیجه مقدار مصرف دان کاهش پیدا کرده و منجر به کاهش رشد خواهد شد.
افزایش ضربان قلب و برونده قلب: طیور به خاطر اینکه خون را مدام به سطح بدن برساند ضربان قلب خود را افزایش می‌دهند.
عصبی شدن طیور: تغییرات دمائی و کمبود کلر باعث عصبی شدن طیور خواهد شد.
تغییر PH خون و بروز مشکلات تنفسی: به دلیل بر هم خوردن تعادل اکسیژن، هیدروژن و دی اکسید کربن و دفع موادی که در سنتز بافرها حائز اهمیت هستند در خون تغییراتی دیده می‌شود. به عنوان مثال با دفع بیکربنات که یکی از بافرهای خون است، محیط خون قلیایی می‌شود. و آلکالوز تنفسی نیز در این مرحله اتفاق می‌افتد.
آبکی شدن مدفوع و مرطوب شدن بستر و مشکلات مربوط به آن: به دلیل اینکه مصرف آب در شرایط استرس گرمایی زیاد است مدفوع آبکی شده که در نهایت منجر به مرطوب شدن بستر می‌شود و مرطوب شدن بستر باعث بروز چندین مشکل خواهد شد:
- بستر مرطوب باعث انتشار بسیاری از بیماری‌ها در محیط خواهد شد.
- بر اثر مرطوب شدن بستر، آمونیاک محیط افزایش پیدا کرده و باعث تخریب بافت ریوی طیور شده و دستگاه گوارشی طیور را نیز درگیر این مسئله خواهد کرد.
افت بازده ضریب تبدیل غذایی: ضریب تبدیل غذایی در ماده‌ها نسبت به نرها بیشتر کاهش نشان می‌دهد.
کاهش هضم و جذب در دستگاه گوارش: به دلیل اینکه سرعت عبور مواد مغذی از کنسانتره طیور در شرایط استرس گرمایی در روده افزایش پیدا می‌کند، دستگاه گوارش با اختلال رو به رو می‌شود.
ذخیره چربی در محوطه بطنی به خصوص در مرغان گوشتی: اکثر مواد انرژی زا در شرایط استرس گرمایی به صورت چربی ذخیره می‌شوند.
ضعیف شدن سیستم ایمنی: به دلیل کاهش رشد، تکثیر و ترمیم لنفوسیت‌ها و کاهش تولید پادتن‌ها سیستم ایمنی بدن ضیف می‌شود.
فعالیت زیاد بخش قشری غده فوق کلیوی: در شرایط استرس گرمایی قسمت قشری غده فوق کلیوی فعالیت زیادی را از خود انجام می‌دهد که منجر به کاهش الکترولیت‌ها می‌شود.
کاهش قدرت باروری و علایم کرچی: در تمامی موجودات با افزایش دما قدرت باروری کاهش پیدا می‌کند و طیور هم از این قاعده مستثنی نیست.
برهم خوردن تعادل Co2, o2, H+ : به علت تبخیر ششی و کمبود برخی از مواد ویتامینی و معدنی دریافتی از کنسانتره طیور حاصل می‌شود.
خستگی و لرزش در عضلات: تجمع اسید لاکتیک حاصل از استرس گرمایی باعث خستگی و لرزش در عضلات می‌شود.
کاهش تحرک و بی حالی طیور: افزایش تحرک نیازمند به انرژی است و سوخت و ساز حاصل از مواد مغذی دریافتی از کنسانتره طیور، دمای بدن را بالا می برد که طیور سعی می‌کنند تولید حرارت را در بدن به حدّاقل برسانند.
کاهش اندازه و کیفیت تخم در مرغان تخم‌گذار: کاهش کلسیم عامل اصلی کاهش اندازه و کیفیت تخم مرغ می‌باشد.
افزایش میزان هتروفیل‌ها به لنفوسیت‌ها: میزان هتروفیل‌ها و بازوفیل‌ها افزایش و میزان لنفوسیت‌ها کاهش پیدا می‌کند.
کمبود پروتئین: ساختار شیمیایی پروتئین از ازت، کربن، هیدروژن، اکسیژن و گوگرد می‌باشد و در بعضی موارد هم فسفر در ساختمان پروتئین‌ها دیده می‌شود تمامی این مواد ذکر شده در شرایط استرس گرمایی تحت تأثیر قرارگرفته که اغلب به صورت کمبود می‌باشد.
کمبود الکترولیت‌ها: الکتروليت‌ها از نظر تغذيه و فيزيولوژي جايگاه خاصي دارند و علت آن وجود انواع ذرات يوني در مايعات مختلف بدن، پلاسما، مايع درون سلولي، مايع بين بافتي، مایع نخاعی و مغزی، ادرار و ... مي‌باشد. به منظور کاهش اثرات ناشي از استرس گرمایی، اضافه کردن الکتروليت‌ها به آب آشاميدني مفيد خواهد بود و در صورت اختلال در تعادل اسيد و باز مي‌توان با استفاده از الکتروليت‌ها اين اختلالات را بر طرف کرد.
حرارت چگونه در بدن تولید می شود؟
با انجام متابولیسم در بدن حرارت تولید می‌شود. این حرارت برای نگهداری، رشد و تولید تخم مرغ مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان تولید حرارت توسُط وزن بدن، گونه و نژاد، سطح تولید، میزان مصرف خوراک، کیفیت خوراک و کنسانتره طیور و تا حدّی مقدار فعالیت بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
پرندگان چگونه حرارت خود را از دست می‌دهند؟
حرارت به روش‌های مختلفی می‌تواند از دست برود. 3 راه اصلی از دست دادن حرارت به شرح زیر است. "پرندگان رفتار خود را برای قرار گرفت ناحیه خنثی تغییر می‌دهند
اگر دمای اطراف پرنده نسبت به دمای بدن کمتر باشد، حرارت می‌تواند به روش تابشی به اطراف پخش شوند. عکس این حالت هم ممکن است و اگر دیوارها و سقف‌ها بسیار گرم باشند، حرارت به سطح بدن پرندگان تابیده می‌شود .
با گرم شدن تدریجی و طبیعی هوا، امکان اتلاف حرارت از سطح بدن وجود دارد و این کار زمانی ممکن است که جریان هوا در اطراف بدن کافی باشد به طوری که لایه‌ی مرزی بین بدن و هوا شکسته شود.
وقتی سطحی با سطح دیگری تماس می‌یابد، حرارت از یکی به دیگری منتقل می شوند، مثلاً پرنده رو بستری قرار گرفته است که دمای آن کمتر از بدن پرنده است. به هر حال دمای بستر به دمای بدن پرنده نزدیک می‌شود.
اگر پرنده برای مدت طولانی قادر به حفظ حرارت بدن به یکی از روش‌های مذکور نباشد (حرارت بحرانی بالا)، باید از روش "اتلاف حرارت تبخیری" یا همان روش پنتینگ (له له زدن) استفاده کند. له له زدن برای پرنده امری الزامی است.
تبخیر: از آن جایی که پرنده‌ها قادر به عرق کردن نیستند، لذا در دمای بالا مجبور به له له زدن هستند. له له زدن زمانی موثر است که رطوبت سالن چندان بالا نباشد. شرایط گرم و مرطوب نسبت به شرایط گرم و خشک تنش حرارتی بیشتری را به دنبال دارد.
عکس العمل پرندگان در مقابل افزایش حرارت چیست؟
پرندگان تلاش می‌کنند تا بتوانند توازن حرارتی بدن خود با محیط را با تغییر رفتار طبیعی خود مجداً ایجاد کنند. لذا این رفتارها قابل پیش بینی است:
1- تلاش می‌کند از سایر پرندگان دور شود.
2- خود را به سطوح خنک‌تر می‌چسباند (مانند دیوارهای بلوکی) یا در مقابل جریان هوا قرار می‌گیرند.
3- بال‌های خود را از هم باز کرده، بالا آورده و از خود دور می‌کند تا از شدت عایق سازی بکاهند و تمام بخش‌های بدن را که فاقد پر هستند، در جریان هوا قرار داده یا به سطوح خنک‌تر می‌چسبانند.
4- به تدریج له له زدن را شروع می‌کنند.
5- کم تحرک می‌مانند تا از تولید حرارت ناشی از فعالیت کاسته شود.
6- مصرف دان را کاهش می‌دهند.
7- آب بیشتر می‌نوشند.
8- جریان خون آنها از اندام‌های داخلی به بافت‌های سطحی سوق پیدا می‌کند، طوری که بدن آنها تیره رنگ به نظر می‌رسد.