موقعیت جنین شترمرغ به طور طبیعی به گونه ای است که

پاها در اطراف شکم و پنجه ها در زیر شانه ها قرار دارند. گردن در ناحیه شکمی جنین شتر مرغ قرار گرفته و سر به سمت راست متمایل است و نوک جنین شتر مرغ در کنار پای راست و شانه قرار دارد. ستون مهره ها در امتداد محور طولی تخم شتر مرغ بوده و سر به سمت کیسه هوایی است. این وضعیت به جنین شتر مرغ اجازه می دهد تا در هنگام نوک زدن ( داخلی ) غشاهای داخلی پوسته را سوراخ کرده و تنفس ریوی را در کیسه هوایی آغاز نماید.

نابجایی جنینی که معمولا به « جنین سروته » اطلاق می شود در تخم شتر مرغ به فراوانی دیده می شود. جنین شتر مرغ چرخیده و سر در موقعیت قطب مقابل کیسه هوایی قرار می گیرد. چنین جنین هایی توانایی نوک زدن به غشاهای داخلی کیسه هوایی را نداشته و مرگ و میر بالایی دارند. فراوانی این نابجایی در طیور صنعتی 2 درصد برای تخم هایی که به صورت عمودی در کیسه هوایی به سمت بالا خوابانده شده اند و 4 درصد برای تخم هایی که به صورت افقی خوابیده شده اند می باشد. در مورد شتر مرغ میزان این نوع نابجایی در مورد تخم هایی که به صورت عمودی و کیسه هوایی بالا خوابنده شده اند 3 درصد است. این میزان برای تخم هایی که به صورت افقی خوابانده شده اند به 20 درصد می رسد.

تعیین وضعیت جنین شتر مرغ بین روزهای 7 و 10 انکوباسیون یعنی هنگامی که زرده و جنین شتر مرغ در سفیده شناور می شوند صورت می گیرد. یکی از روش های رایج در جوجه کشی تخم شتر مرغ، خوابندن تخم شتر مرغ ها به صورت افقی تا روز دهم انکوباسیون می باشد.

در این زمان تخم ها برای تعیین نطفه داری مورد نوربینی قرار می گیرند و سپس به صورت کیسه هوایی به سمت بالا مجدداً در دستگاه قرار می گیرند. با استفاده از این روش نیز همانند روشی که در تمام طول دوره انکوباسیون تخم ها در وضعیت افقی قرار دارند مواردی نابجایی جنین ها دیده می شود. طبق تجربیاتی که در آفریقای جنوبی به دست آمده است جوجه درآوری در هنگامی که تخم شتر مرغ ها در روز دوازدهم چرخانده شده اند مطلوب ( 85 درصد ) بوده است. حتماً باید تخم ها را در وضعیت کیسه هوایی به سمت بالا و به صورت عمودی قرار داد. با استفاده از نوربینی به راحتی می توان به موقیت کیسه هوایی پی برد.

تخم  شتر مرغ ها:

تخم طیور باید مرتبا ً در طول دوره جوجه کشی چرخانده شود تا جابه جایی لایه های مواد غذایی و مواد دفعی در اطراف جنین در حال رشد امکان پذیر گردد. در صورتی که این کار مرتباً صورت نگیرد درصد جوجه درآوری کاهش یافته و موارد نابجایی جنین ها افزایش پیدا می کند. نشان داده شده که در مورد طیور تجارتی چرخاندن تخم ها با زاویه 45 درجه از محور عمودی و دست کم شش بار در روز موجب جوجه درآوری مطلوب می گردد. تا موقعی که خلاف این نظر می رسد که همین وضعیت برای جوجه کشی تخم شتر مرغ نیز مناسب باشد. بیشتر دستگاه های جوجه کشی تجارتی شتر مرغ تخم ها را با زاویه 45 درجه یک یا دوبار در ساعت می چرخاند در روش های سنتی، چرخاندن تخم شتر مرغ ها به صورت دستی و سه بار در روز صورت می گیرد که این میزان چرخش ناکافی بوده و به علاوه موجب افزایش خطر آلودگی باکتریایی تخم می گردد.

نوربینی:

با انجام نوربینی تخم های بی نطفه و تخم های حاوی جنین مرده مشخص می شوند که در این صورت باید از دستگاه خارج شوند چرا که این تخم ها فضای ستر را اشغال می کنند، با تبخیر آب خود موجب افزایش رطوبت می شوند و منبع بالقوه آلودگی هستند. لوازم تجارتی که به منظور نوربینی مورد استفاده قرار می گیرند دارای یک منبع نوری و یک جعبه و یا لوله می باشند که از یک انتها باز است و تخم ها را می توان تک تک بر روی قسمت خروجی نور قرار داد و در یک اتاق تاریک بررسی کرد در این حالت محتویات تخم روشن می شود.

روش دیگر به این صورت است که بدون خارج کردن تخم ها از سینی های دستگاه ستر با تاباندن یک نور قوی از پایین، آن ها را مورد بررسی قرار داد. روش اخیر کارایی بیشتری دارد و مانع از دستکاری بی مورد تخم ها و آلودگی تخم های زنده می گردد.

سایه ای که توسط زرده، جنین و پرده های جنینی ایجاد می گردد در طول دوره جوجه کشی تغییر می کند و موجب اطمینان از زنده بودن جنین می گردد، انجام هفتگی نوربینی تنها جنبه آموزشی داشته و عملاً هیچ ارزشی برای پرورش تجارتی شتر مرغ ندارد. نوربینی تنها در روز چهاردهم انکوباسیون و مجدداً در هنگام انتقال تخم ها از ستر به هچر توصیه می گردد. زنده بودن جنین به راحتی در حدود دو هفتگی رشد جنینی مشخص می شود. ورود تخم های جدید به دستگاه ستر باید در یک روز هفته صورت گیرد تا خطر آلودگی دستگاه کاهش یابد.

تفریخ جوجه ها

دما و رطوبت

هنوز در مورد مقادیر توصیه شده برای رطوبت و حرارت در هچر اتفاق نظر وجود ندارد. از یک سو نشان داده شده که دمای هچر ( در مقایسه با ستر ) باید کاهش داده شود تا افزایش حرارت متابولیک در هنگام هچ را جبران نماید و از سوی دیگر گفته شده که دمای هچر باید افزایش داده شود تا کاهش حرارت ناشی از تعداد کمتر تخم موجود در هچر در مقایسه با ستر را خنثی کند. برخی تولید کنندگان توصیه می کنندکه افزایش دادن رطوبت در هنگامی که اکثر تخم  شتر مرغ ها نوک زده اند مانع از خشک شدن غشاهای جنینی و چسبیدن آن ها به جوجه شتر مرغ ها می گردد و برخی دیگر عقیده دارند که به منظور افزایش جزیی در فشار اکسیژن در زمانی که بالاترین تقاضا برای آن وجود دارد ( هنگام هچ ) باید رطوبت را کاهش داد.

توصیه می شود که دما و رطوبت در هچر همانند ستر تعیین گردد. تفریخ تخم های شتر مرغ حتی تحت شرایط ایده آل 3 تا 6 روز طول می کشد.

وجود اختلاف در دما و رطوبت ستر و هچر باید تک تک تخم ها را قبل از انتقال مورد ارزیابی قرار داد. این کار نه تنها مفید نیست بلکه نیاز به باز و بسته کردن مکرر دستگاه ستر داشته و خطر آلودگی دستگاه را افزایش می دهد. در صورتی که شرایط محیطی ستر و هچر یکسان باشد دیگر نیازی به بررسی مرحله رشد جنینی تک تک تخم ها برای پی بردن به زمان مناسبت انتقال وجود ندارد و می توان تخم ها را یک باره انتقال داد. زمان توصیه شده برای انتقال سه روز قبل از متوسط زمان هچ می باشد که بین روزهای 39 و 40 می باشد.

موقعیت جنین و چرخش تخم  شتر مرغ ها:

تخم شتر مرغ ها را نباید در داخل هچر چرخاند. جنین در چند روز آخر تکامل خود، شروع به گردش می کند تا آماده تفریخ شود. چرخاندن تخم شتر مرف ها موجب کاهش جوجه درآوری می شود. بهترین حالت قرار دادن تخم شتر مرغ ها در وضعیت عمودی و کیسه هوایی به سمت بالاست. در صورتی که تخم شتر مرغ ها به صورت افقی در هچر قرار داده می شوند باید سمت کیسه هوایی را با مداد علامت گذاری کرد.

کمک به جوجه شتر مرغ ها برای تفریخ:

روند تفریخ به این صورت است که جنین ابتدا در روز 40 به غشای داخلی کیسه هوایی نوک می زند و سپس در روز 41 پوسته آهکی را سوراخ می کند و خارج شدن کامل جنین از پوسته در روز 42 صورت می گیرد. البته این روند ممکن است دستخوش تغییراتی شود به علاوه جنین های ضعیف ممکن است بر اثر عواملی نظیر مشکلات دستگاه ها، عفونت، کمبودهای تغذیه ای و اختلال در روند تکامل جنین و یا دیگر عوامل ضعف جنین تفریخ نشوند. حتی جوجه شتر مرغ های طبیعی نیز ممکن است به دلیل شرایط نامناسب ستر و هچر و یا بر اثر عدم تحریک خارجی هچ نشوند. کمک به هچ در شتر مرغ ها معمول است و عدم تحریک توسط والدین و یا جوجه های دیگر برای تشویق جنین شتر مرغ جهت خروج از تخم ممکن است موجب کاهش قابل ملاحظه ای در درصد جوجه درآوری جوجه کشی مصنوعی شتر مرغ گردد.

درصد جوجه درآوری در تخم شتر مرغ را می توان به نحو قابل ملاحظه ای افزایش داد به این طریق که پس از انتقال تخم ها از ستر به هچر به وضعیت تک تک تخم ها رسیدگی و توجه گردد. وزن کشی تخم ها در هنگام جمع آوری از آشیانه ها و مجدداً هنگام انتقال به هچر برای تشخیص ناکافی بودن ، یا بیش از حد بودن دفع تبخیری آب مفید است و به همین دلیل برای هر کدام از تخم ها ممکن است یک دستورالعمل خاص وجود داشته باشد.

دستور العمل های تجارتی باید با اختلاف طبیعی که در طول زمان هچ وجود دارد مطابق بوده و کارایی و تأثیر خوبی داشته باشد. کمک به هچ در یک روز مشخص از هفته ممکن است برای برخی جوجه ها خیلی زود و برای برخی دیگر خیلی دیر باشد. برای پی بردن به مرحله رشد جنین شتر مرغ می توان تخم ها را همه روزه مورد نوربینی قرار داد. تخم شتر مرغ هایی که جنین آن ها غشای داخلی کیسه هوایی را سوراخ کرده باید دوبار در روز مورد بررسی قرار گیرند و با یک مداد علامت گذاری شوند تا در گروه تخم های آماده برای هچ قرار گیرند. اکثر تخم های این گروه باید ظرف 36 ساعت ( به پوسته آهکی ) نوک بزنند. در صورتی که در این مدت جوجه شتر مرغ ها به پوسته نوک نزنند باید یک سوراخ 2 سانتی متری در محل کیسه هوایی در پوسته ایجاد کرد. حدوداً دو روز بعد اکثر جوجه های این گروه باید به طور کامل از تخم خارج شوند. آن هایی که به موقع هچ نمی شوند را می توان به آرامی و با برداشت تدریجی پوسته کمک کرد تا به طور کامل خارج شوند. کمک به جوجه هایی که دچار نابجایی و یا اختلالات دیگر بوده اند نیاز به مهارت و تجربه کافی دارد. میزان ماندگاری جوجه هایی که با کمک خارج شده اند به نحو قابل ملاحظه ای کمتر از جوجه هایی است که بدون کمک هچ شده اند.