فن ها یک جزء اساسی هرگونه تهویه مکانیکی مرغداری ها و سالن های پرورش طیور هستند

 آن ها نیروی پشتیبان برای رانش هوا به منظور تعویض آن در جهت ایجاد محیطی سالم برای طیور وکارکنان مرتبط با مزرعه را فراهم کرده و نیز جریان هوایی را که باعث کار کردن کل سیستم می شود مهیا می کنند.کیفیت خوب فن ها موجب عملکرد مناسب سایر تجهیزات سیستم تهویه مکانیکی سالن های طیور می گردد. داشتن یک سیستم تهویه مناسب نیازمند نصب فن های شناسنامه دار می باشد. عملکرد این فن ها در آزمایشگاه های استاندارد مستقل (آزمایشگاه های استاندارد ملی) ارزیابی شده و تاییدیه مربوطه در شناسنامه آن ها درج می گردد. دسترسی به این اطلاعات در مورد فن های خریداری شده کار مرغدار و دامپرور را آسانتر می نماید. متاسفانه در شرایط کنونی صنعت طیور کشور طرح چنین بحث هایی در هنگام انتخاب فن قدری ایده ال به نظر می آید. زیرا دسترسی به آزمایشگاه های ارزیابی عملکرد فن مقدور نمی باشد. در راستای فهم اصول کاربرد فن آشنایی با برخی واژه های پایه ضروری است:

الف) ظرفیت هوا رسانی: ظرفیت هوا رسانی مقدار هوایی است که یک فن در واحد زمان در جهتی خاص جابجا می نماید. واحد استاندارد در این خصوص فوت مکعب در دقیقه (CFM) یا متر در دقیقه (CMM) می باشد.

ب) فشار ساکن یا استاتیک: فشار استاتیک ، اختلاف فشاری است که یک فن بین داخل و خارج ساختمان در حال تهویه ایجاد می نماید. واحد سنجش فشار استاتیک اینچ آب (INCH H2O) می باشد. این اختلاف فشار را می توان با مانومتر اندازه گیری نمود. فن ها در یک سیستم تهویه با چرخش خود بر فشار استاتیک غلبه کرده و جریان هوا را در سالن های پرورش دهنده مرغ برقرار می کنند. حضور باد در خلاف جهت تخلیه فن در شرایطی که باد شکن در اطراف آشیانه وجود ندارد داشتن یا نداشتن لوازم الحاقی و نیز تمیز یا کثیف بودن ان ها همه وهمه از عواملی هستند که روی فشار استاتیک موثر بوده و سیستم تهویه باید بتواند بر آنها فائق آید.

ج ) کارایی انرژی :کارایی یک فن عموما بر حسب میزان هوا رسانی به ازائ هر واحد انرژی مصرفی محاسبه می شود. دراین ارتباط واحد سنجش فوت مکعب در دقیقه به ازائ هر وات الکتریسته (CFM/W) یا متر مکعب در دقیقه به ازای هر وات الکتریسته مصرفی (W/CMM) می باشد.

کارایی فن می تواند با طراحی مناسب ساختمان ورودی هوا و مخروط های تخلیه که علاوه بر افزایش تخلیه هوا فن را از تاثیر مخرب محیط بیرون محافظت می کند، بهبود یابد. فنی که بخوبی طراحی شده باشد بایستی حداقل فاصله مطمئنی بین نوک پره ها و دیواره ی در برگیرنده آن را داشته باشد تا هوا از نوک پرها پس نزده و به عقب برگشت نکند.

عملکرد فن ها می تواند بطور وسیعی در بین کارخانه های سازنده متغیر باشد. بطور مثال در یک تحقیق 35 فن 90 سانتیمتری (36اینچ) راکه در فشار استاتیک ثابت می بایستی بطور متوسط 10000فوت مکعب در دقیقه هوا را تخلیه می کردند مورد بررسی قرار دادند .کمترین و بیشترین میزان قدرت جابجایی هوا در این تحقیق بترتیب 6200 و13000فوت مکعب در دقیقه ارزیابی شد. از نظر کارایی انرژی نیز مشخص گردید که بهترین فن ها تقریبا دو برابر فن های با کیفیت پایین تر در مصرف انرژی صرفه جویی اقتصادی به همراه داشته اند .لوازم الحاقی فن ها شامل حفاظ به منظور ممانعت از برخورد اتفاقی کارگرها ، جوجه و اشیاء با پره های فن و نیز شاتر که برای مسدود کردن مسیر ورود هوا از لابلای پره ها در شرایطی که فن خاموش است، می باشند. شاتر می تواند در خارج یا داخل سالن تعبیه گردد.

شاترها جریان هوا و کارایی فن را به میزان 10تا 20 درصد کاهش می دهند. این رقم می تواند در سیستم تهویه رقمی سرنوشت ساز باشد. هوایی که از فن تخلیه می شود واجد یک الگوی مارپیچی است این هوای پرقدرت با سدهای افقی شاترها برخورد کرده و بدین ترتیب قدرت تخلیه فن را کاهش می دهند. اثرکاهنده شاترهایی که در سمت دیسشارژ (تخلیه) فن تعبیه می شوند بیشتر از شاترهایی است که در داخل سالن نصب می گردند. در مورد فن هایی که در خلال دوره پرورش دائما کار می کنند شاید حضور شاتر غیر ضروری باشد.

در عوض فن هایی که همیشه کار نمی کنند ویا در شرایط خاص همانند گرمای زیاد یا در سنین بالاتر مورد استفاده قرار می گیرند حتما بایستی شاتر داشته باشند. در موقعیت های متفاوت و موارد استفاده خاص مشخصات فن های انتخاب شده متغییر است و بنابراین انواع مختلفی از آنها به شرح زیر است :

فن های گردش دهنده هوا: به منظور ایجاد تحرک در هوای ساکن سالن پرورشی مرغ و انواع طیور مورد استفاده قرار گرفته و شامل انواع زیر می باشد:

الف) فن های مخلوط کننده هوا: اینگونه فن ها عموما بدلیل توانایی در پرتاب هوا مورد نظر قرار می گیرند. این فن ها در سیستم های تهویه مکانیکی فشار مثبت ویا در مواقع نیاز به جابجایی زیاد هوا در سالن مورد استفاده می باشند. آنها به کمک شاترهای جهت دهنده قابل تنظیم بیش از یک فن عادی قابلیت پرتاب هوا دارند.

و برای عمل کردن تحت فشار ساکن 100 اینچ آب (هوای آزاد) طراحی گردیده است.

ب) فن های سقفی: نصب و کاربرد اینگونه فن ها در داخل سالن و در قسمت سقف باعث اختلاط هرچه بیشتر هوای گرم فوقانی با هوای سرد کف سالن می گردد. بیشتر اینگونه فن ها واجد موتورهای کوچک بوده و بطور نسبی مثمر ثمر می باشند.

فن های تخلیه کننده هوا:

اینگونه فن ها در سیستم تهویه مکانیکی جهت وارد یا خارج کردن هوا از سالن مورد لزوم بوده و برخی از انواع آن به شرح زیر می باشد :

الف) فن های تهویه حداقل : این فن ها به منظور تدارک حداقل هوای مورد نیاز در شرایط سرما یا در روزهای اولیه ورود جوجه مورد استفاده قرار می گیرند. انتخاب نوع و اندازه این فن ها از طریق محاسبه کمیت هوای مورد نیاز برای اطمینان از کیفیت نسبتا مطلوب هوای سالن در طول ماه های سرد صورت می پذیرد. فن انتخاب شده، پس از نصب می توانند مقدار هوای محاسبه شده را از طریق حرکت مداوم و ثابت، یا با سرعتی متغیر و یا به صورت دوره ای با استفاده از یک زمان سنج تامین نماید. این فن ها همچنین باید نقش کمی در تغییر فشار ساکن ایفا نمایند و تغییر دادن فشار ساکن را در صورت نیاز بر عهده سایر فن های مکمل قرار دهند.

ب) فن های استوانه ای:

اینگونه فن ها که نقش اساسی در تغییر فشار ساکن سالن ها ایفا می نماید باید واجد موتورهای قوی بوده و از فلزاتی ساخته شده باشند که در برابر خوردگی ناشی از پرتاب هوا و تماس با رطوبت مداوم مقاوم باشند. (در سالن های دارای کانال جمع آوری کود، از این فن ها جهت تامین حداقل تهویه استفاده می گردد.

ورودی های هوا:

دریچه هایی هستند که بر روی دیوارهای جانبی یا سقف مجاورآنها نصب گردیده و اجازه می دهند که بر پایه تفاوت فشار ساکن بین خارج و داخل سالن، هوا وارد آشیانه ها شود. آن ها جهت حرکت و سرعت ورود هوا به سالن را کنترل کرده و در نتیجه باعث اختلاط هوا می گردند. همانگونه که ذکر گردید ورودی های استاندارد معمولا 36تا 60اینچ (90تا150سانتیمتر ) طول و4 تا 8 اینچ (10تا20سانتیمتر) ارتفاع دارند و بسته به طراحی ساختمان دارای دو نوع قابل نصب بر روی دیوار یا سقف هستند. هر کدام از این دو نوع بر اساس نیاز قابل طراحی و ساخت می باشند ( به صورت پیش ساخته نیز موجود هستند). ورودی ها در سیستم تهویه عرضی علی الخصوص هنگامی که مایل نیستید هیچگونه هوایی از بیرون مستقیما به پرندگان برسد نقش اساسی ایفا می نماید. تعداد ورودی های مورد نیاز بستگی به ابعاد آن ها ونیز تعداد فن های مورد استفاده در سالن پرورشی مرغ و طیور دارد.

پنجره ها یا پرده های دیوارهای جانبی :

در بسیاری از مناطق دارای آب وهوای معتدل قسمت های وسیعی از دیوارهای جانبی سالن ها توسط پنجره یا پارچه های ضد نفوذ آب و هوا پوشیده شده است. وقتی که سالن گرم می شود، با باز کردن آن ها اجازه ورود هوا به داخل سالن داده می شود و هنگام سرما با بستن آن ها هوای کم تری وارد سالن می گردد.

پدها یا پوشال ها:

فرآورده هایی سلولزی هستند که در سیستم تهویه تونلی در مسیر ورود هوا نصب گردیده و توسط آبی که بر روی آن ها می ریزد باعث تقلیل دمای هوا وارد شده به سالن و در نتیجه کاهش دمای سالن در شرایط آب و هوای گرم یا در فصل تابستان می شوند.