صابر معتمدی
چکیده
با توجه به تهدیدهای موجود و تغییرات شدید محیط زیستی و مشکل کم آبی که روز به روز در بیشتر مناطق اصفهان بزرگتر می شود
بایستی برای حل معضل صنعت پرورش طیور در این مناطق به دنبال راه چاره بود. استرس گرمایی در طیور موجب کاهش عملکرد، وزن بدن، سطح ایمنی و افزایش تلفات، ضریب تبدیل غذایی و استرس اکسیداتیو در جوجه های گوشتی و کاهش تخمگذاری، کاهش تخمگذاری، کیفیت پوسته، وزن تخم مرغ و تضعیف سیستم ایمنی و مصرف خوراک در مرغان تخمگذار میگردد. بهترین، کم هزینهترین و دردسترسترین روش برای کنترل استرس گرمایی در پرندگان استفاده از راهکارهای تغذیه ای میباشد. افزایش دمای محیط موجب استرس اکسیداتیو، افزایش PHخون و کاهش مصرف خوراک میگردد. از این رو هرگونه ماده غذایی که بتواند بر سه عامل فوق تاثیر گذار باشد میتواند موجب کاهش اثرات استرس گرمایی شود. از جمله این موارد میتوان به فرم فیزیکی خوراک، استفاده از چربیها، اسید فولیک، ویتامین ث، بتاوین، آسپرین، روی، کروم، منیزیوم، تعادل الکترولیتی و برنامه خوراکدهی می توان اشاره نمود که عمدتا به وسیله کاهش استرس اکسیداتیو عملکرد پرنده را بهبود می بخشد.
1.کلیات
1-1 بیان مساله
استرس گرمایی عملکرد تولیدی طیور را کاهش داد و همچنین موجب تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی زیادی در بدن می شود که در صورت ادامه این روند منجر به ضعف بدن و سبب مرگ می شود. فرایند برداشت، هضم و متابولیسم غذا به طور طبیعی با تولید حرارت همراه می باشد.طی دمای بالا محیط گیرندههای دما، امواج عصبی سرکوب کننده ای را به سوی مراکز اشتها در هیپوتالاموس مخابره میکنند که باعث کاهش در میزان خوراک مصرفی میگردد. در نتیجه افزایش دما تغییرات فیزیولوژیکی در بدن حیوان به دلیل اختلال در ترشح هورمونها و آنزیمها رخ میدهد. به طوریکه استرس گرمایی میتواند موجب تحریک هیپوتالاموس و اثر آن بر هیپوفیز و تحریک و آزاد شدن کورتیکو استروئیدها، کاکتول آمین و پراکسید شدن لیپد در غشا گردد. جوجه های گوشتی (بزرگتر از یک ماه) به ازای یک درجه افزایش دما (از دمای 25 درجه سانتی گراد) مصرف خوراک را حدود 6/3 درصد کاهش می یابد (13). همانطور که در شکل () آمده است استرس گرمایی در طیور منجر به افزایش تعداد تنفس، افزایش pH خون، تولید لاشه های سبکتر و پرچرب تر، افزایش دفع الکترولیت های خون از قبیل سدیم ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، فسفر ، آهن و بی کربنات ، رقیق شدن خون و کاهش هماتوکریت می شود. طیور فاقد غدد عرق هستند، با افزایش تعداد دفعات تنفس )له له زدن(، دماي بدن خود را کاهش میدهند. این افزایش تنفس با دفع بیش از حد دي اکسید کربن، تعادل اسید-باز بدن را به سمت قلیایی شدن )آلکالوز( برده و کلسیم یونیزه را که براي استخوان سازي و پوسته تخممرغ ضروري است کاهش میدهد.همچنین نشان داده شده است استرس گرمایی، میزان پتاسیم و سایر مواد معدنی در بدن را کاهش میدهد. همچنین له له زدن و تنفس با دهان باز،یکی از عوامل مستعد کننده بیماري هاي تنفسی است، زیرا هوا از فیلتر طبیعی مجاري بینی عبور نمی نماید. از دیگر عوارض استرس گرمایی کاهش مصرف غذا است که در طیور گوشتی موجب کاهش رشد و در طیور تخم گذار منجر به کاهش اندازه، میزان تولید و کیفیت پوسته تخم مرغ می شود.خسارات ناشی از استرس گرمایی بستگی به سن، حداکثر دما، مدت زمان آن و میزان رطوبت نسبی هوا دارد.
تاثیر استرس گرمایی بر روی سیستم ایمنی به شدت و طول دوره استرس گرمایی بستگی دارد بطوریکه استرس گرمایی موجب کاهش سنتز لنفوسیت B و T میگردد. با افزایش فعالیت غده آدرنال طی استرس و بالا رفتن کرتیکوستروئید سرم این عامل میتواند باعث سرکوب فاکتور تکثیر سلول یا اینترلوکین 2 گردد. تاثیر کورتیکوستروئیدها بر سیستم ایمنی به طور ظاهری بر جمعیت سلول T میباشد بیشتر کورتیکوستروئیدها در شرایط دمایی بالا به سلول تیموس متصل میشوند و باعث کاهش در پاسخ ایمنی میشوند. بطور کلی دمای افزایش دما موجب سرکوب سیستم ایمنی، کاهش در وزن اندامهای لنفاوی، پاتوفیزیولوژی سلول سفید خون، افزایش درصد مونوسیتها، افزایش درصد هتروفیلها به لنفوسیتها، کاهش در تیتر آنتی بادی و کاهش در فعالیت سلول T کمکی میگردد.
2-1 اهمیت و ضرورت موضوع
آب و هوای استان اصفهان به طور كلی معتدل خشك است، كه وجود رشته كوههاي زاگرس در قسمت غرب آن مانع نفوذ رطوبت به نواحي مركزي و شرق استان مي گردد . از طرفي وجود نواحي پست و كويري شرق استان هواي بخش وسيعي از آن را تحت تاثير خود قرار مي دهد. آب و هوای بیابانی كه شمال شهرستان نائین، حوزه بیابانك و انارك تا شمال اردستان را در بر می‌گیرد. مشخصه ویژه آن تغییر شدید و سریع درجه حرارت، كمی بارش باران و وزش بادهای تند در طول سال است. بادهای شدید فقط در نواحی بیابانی استان می‌وزند و سایر بادهای استان معمولاً به صورت نسیم و بادهای خفیف محلی‌‌اند. خشكی هوا و كمیِ بارندگی از مشخصه اصلی این نوع آب و هواست وجود رودخانه زاینده‌رود به طرز چشمگیری بر روی آب و هوای این ناحیه تأثیر مثبت دارد و آن را تعدیل می‌كند. متوسط بارش ساليانه استان 160 ميليمتر و متوسط بارش شهر اصفهان حدود 120 ميلي متر است. یکی از مشکلات بزرگ پرورش طیور در مناطق گرم و خشک استان اصفهان عوارض ناشی از استرس گرمایی و راهکار مقابله با آن میباشد.
3-1 هدف تحقیق
هدف از انجام این تحقیق بررسی و بحث در مورد راهکارهای مقابله با استرس گرمایی در طیور در منطقه اصفهان میباشد.
4-1 پیشینه تحقیق
برای کنترل و یا پیشگیریا از بروز استرس گرمایی راهکارهای مدیریتی، تغذیهای و اصلاح نژادی وجود دارد. از جمله راه کارهای مدیریتی که می توان به آن اشاره نمود آن است استفاده از سیستم تهویه طولی، نصب هواکش در ارتفاع بالا، استفاده از پد خنک کننده تبخیری، استفاده از سیستم مه پاش، دقت بیشتر به تهویه شبانه زیرا عنوان شده است پرندگانی که پس از یک روز گرم شبی خنک را طی میکنند تحمل بهتری برای استرس گرمایی داشته، برنامه نوری (استفاده از برنامه نوری متناوب به جای برنامه نوری دایم)، در دسترس بودن آب سالم و خنک و تنظیم ساعات خوراک دهی (خوراک دهی در ساعات خنک روز یا شب و عدم دسترسی پرنده به خوراک در ساعات گرم روز) اشاره نمود. گریس گزارش کرد که عادت دادن جوجه های گوشتی به دماهای بالا در خلال روزهای اول زندگی موجب افزایش مقاومت جوجه ها به گرما را در مراحل پایانی دوره پرورش (یعنی زمانی که استرس گرمایی عملا آسیب می رساند) می شود. همچنین صنعت اصلاح نژاد نیز به دنبال تولید جوجه هایی با عملکرد بالا (همانند جوجه های امروزی) و با قابلیت تحمل گرمایی بالاتر. مهمترين نتيجه حاصل از اين تحقيقات اين بود كه مي توان در برنامه هاي اصلاحي براي پرورش نژادهاي مقاوم به استرس حرارتي، از پرندگان بومي همان مناطق استفاده كرد .یکی دیگر از راهکارهای مهم و تاثیر گذار در رفع مشکل استرس گرمایی استفاده از راهکارهای تغذیه ای مناسب می باشد.
5-1 پرسش تحقیق
چه راهکارهایی توسط پرورش دهندگان در طی فصول گرم سال انجام گیرد؟
6-1 روش شناسی تحقیق
این تحقیق بر اساس ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است به همین منظور با استفاده از یافته های کتابخانهای و میدانی، نظرات و دیدگاه جامعه نمونه مورد بررسی قرار گرفت.
2- ادبیات و مبانی نظری تحقیق
1-2. تعریف مفاهیم
استرس گرمایی:
اغلب معیارهای محیطی سوخت و ساز انرژی پرندگان را تخت تاثیر قرار میدهند و از آنجاییکه پرندگان خونگرم هستند دما اثر بسیار چشمگیر و قابل پیش بینی دارد. بیشتر حیوانات یک نقطه راحتی یا نقطه دمایی خنثی دارند
که در آن هزینه انرژی به شکل سوخت و ساز پایه حداقل است (شکل-1).
علایم استرس گرمایی در طیور چیست؟
کاهش مصرف غذا و کم اشتهایی: با افزایش مقدار دمای محیط طیور به کم اشتهایی مبتلا میشود و کاهش مصرف دان را در پی خواهد داشت.
کاهش رشد و مصرف زیاد آب: طیور برای آنکه دمای بدنش را کاهش بدهد علاقه شدیدی به آشامیدن آب از خود نشان میدهد و این باعث می شود که قسمت اعظم دستگاه گوارشی به آب اختصاص داده شود و در نتیجه مقدار مصرف دان کاهش پیدا کرده و منجر به کاهش رشد خواهد شد.
افزایش ضربان قلب و برونده قلب: طیور به خاطر اینکه خون را مدام به سطح بدن برساند ضربان قلب خود را افزایش میدهند.
عصبی شدن طیور: تغییرات دمائی و کمبود کلر باعث عصبی شدن طیور خواهد شد.
تغییر PH خون و بروز مشکلات تنفسی: به دلیل بر هم خوردن تعادل اکسیزن، هیدروژن و دی اکسید کربن و دفع موادی که در سنتز بافرها حائز اهمیت هستند در خون تغییراتی دیده میشود. به عنوان مثال با دفع بیکربنات که یکی از بافرهای خون است، محیط خون قلیایی میشود. و آلکالوز تنفسی نیز در این مرحله اتفاق می‌افتد.
آبکی شدن مدفوع و مرطوب شدن بستر و مشکلات مربوط به آن: به دلیل اینکه مصرف آب در شرایط استرس گرمایی زیاد است مدفوع آبکی شده که در نهایت منجر به مرطوب شدن بستر میشود ومرطوب شدن بستر باعث بروز چندین مشکل خواهد شد:
الف: بستر مرطوب باعث انتشار بسیاری از بیماری‌ها در محیط خواهد شد.
ب: بر اثر مرطوب شدن بستر، آمونیاک محیط افزایش پیدا کرده و باعث تخریب بافت ریوی طیور شده و دستگاه گوارشی طیور را نیز درگیر این مسئله خواهد کرد.
افت بازده ضریب تبدیل غذایی: ضریب تبدیل غذایی در ماده‌ها نسبت به نرها بیشتر کاهش نشان میدهد.
کاهش هضم و جذب در دستگاه گوارش: به دلیل اینکه سرعت عبور مواد مغذی در شرایط استرس گرمایی در روده افزایش پیدا میکند، دستگاه گوارشی با اختلال رو به رو میشود.
ذخیره چربی در محوطه بطنی به خصوص در مرغان گوشتی: اکثر مواد انرژی‌زا در شرایط استرس گرمایی به صورت چربی ذخیره میشوند.
ضعیف شدن سیستم ایمنی: به دلیل کاهش رشد، تکثیر و ترمیم لنفوسیتها و کاهش تولید پاد تن‌ها سیستم ایمنی بدن ضیف میشود.
فعالیت زیاد بخش قشری غده فوق کلیوی: در شرایط استرس گرمایی قسمت قشری غده فوق کلیوی فعالیت زیادی را از خود انجام میدهد که منجر به کاهش الکترولیت‌ها میشود.
کاهش قدرت باروری و علایم کرچی: در تمامی موجودات با افزایش دما قدرت باروری کاهش پیدا میکند و طیور هم از این قاعده مستثنی نیست.
برهم خوردن تعادل Co2, o2, H+: به علت تبخیر ششی و کمبود برخی از مواد ویتامینی و معدنی حاصل میشود.
خستگی و لرزش در عضلات: تجمع اسید لاکتیک حاصل از استرس گرمایی باعث خستگی و لرزش در عضلات میشود.
کاهش تحرک و بی حالی طیور: افزایش تحرک نیازمند به انرژی است و سوخت و ساز حاصل از مواد مغذی، دمای بدن را بالا می برد که طیور سعی میکنند تولید حرارت را در بدن به حدّاقل برسانند.
کاهش اندازه و کیفیت تخم در مرغان تخمگذار: کاهش کلسیم عامل اصلی کاهش اندازه و کیفیت تخم مرغ میباشد.
افزایش میزان هتروفیلها به لنفوسیتها: میزان هیتروفیل‌ها و بازوفیل‌ها افزایش و میزان لنفوسیتها کاهش پیدا میکند.
کمبود پروتئین: ساختار شیمیایی پروتئین از ازت، کربن، هیدروژن، اکسیژن و گوگرد میباشد و در بعضی موارد هم فسفر در ساختمان پروتئین‌ها دیده میشود تمامی این مواد ذکر شده در شرایط استرس گرمایی تحت تأثیر قرارگرفته که اغلب به صورت کمبود میباشد.
کمبود الکترولیت‌ها: الکتروليت‌ها از نظر تغذيه و فيزيولوژي جايگاه خاصي دارند وعلت آن وجود انواع ذرات يوني در مايعات مختلف بدن، پلاسما، مايع درون سلولي، مايع بين بافتي، مایع نخاعی و مغزی، ادرار و ... مي‌باشد. به منظور کاهش اثرات ناشي از استرس گرمایی، اضافه کردن الکتروليت‌ها به آب آشاميدني مفيد خواهد بود و در صورت اختلال در تعادل اسيد و باز مي‌توان با استفاده از الکتروليت‌ها اين اختلالات را بر طرف کرد.
حرارت چگونه در بدن تولید می شود؟
با انجام متابولیسم در بدن حرارت تولید میشود. این حرارت برای نگهداری، رشد و تولید تخم مرغ مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان تولید حرارت توسُط وزن بدن، گونه و نژاد، سطح تولید، میزان مصرف خوراک، کیفیت خوراک و تا حدّی مقدار فعالیت بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرد.
پرندگان چگونه حرارت خود را از دست میدهند؟
حرارت به روش‌های مختلفی میتواند از دست برود. 3 راه اصلی از دست دادن حرارت به شرح زیر است. "پرندگان رفتار خود را برای قرار گرفت ناحیه خنثی تغییر میدهند":
اگر دمای اطراف پرنده نسبت به دمای بدن کمتر باشد، حرارت میتواند به روش تابشی به اطراف پخش شوند. عکس این حالت هم ممکن است و اگر دیوارها و سقف‌ها بسیار گرم باشند، حرارت به سطح بدن پرندگان تابیده میشود .
با گرم شدن تدریجی و طبیعی هوا، امکان اتلاف حرارت از سطح بدن وجود دارد و این کار زمانی ممکن است که جریان هوا در اطراف بدن کافی باشد طوری که لایه‌ی مرزی بین بدن و هوا شکسته شود.
وقتی سطحی با سطح دیگری تماس مییابد، حرارت از یکی به دیگری منتقل می شوند، مثلاً پرنده رو بستری قرار گرفته است که دمای آن کمتر از بدن پرنده است. به هر حال دمای بستر به دمای بدن پرنده نزدیک میشود.
اگر پرنده برای مدت طولانی قادر به حفظ حرارت بدن به یکی از روش‌های مذکور نباشد (حرارت بحرانی بالا)، باید از روش "اتلاف حرارت تبخیری" یا همان روش پنتینگ (له له زدن) استفاده کند. له له زدن برای پرنده امری الزامی است.
تبخیر: از آن جایی که پرنده‌ها قادر به عرق کردن نیستند، لذا در دمای بالا مجبور به له له زدن هستند. له له زدن زمانی موثر است که رطوبت سالن چندان بالا نباشد. شرایط گرم و مرطوب نسبت به شرایط گرم و خشک تنش حرارتی بیشتری را به دنبال دارد.
عکس العمل پرندگان در مقابل افزایش حرارت چیست؟
پرندگان تلاش می‌کنندتا بتوانند توازن حرارتی بدن خود با محیط را با تغییر رفتار طبیعی خود مجداً ایجاد کنند. لذا این رفتارها قابل پیش بینی است:
تلاش میکند از سایر پرندگان دور شود.
خود را به سطوح خنک‌تر می‌چسباند (مانند دیوارهای بلوکی) یا در مقابل جریان هوا قرار می‌گیرند.
بال‌های خود را از هم باز کرده، بالا آورده و از خود دور میکند تا از شدت عایق سازی بکاهند و تمام بخش‌های بدن را که فاقد پر هستند، در جریان هوا قرار داده یا به سطوح خنک‌تر می‌چسبانند.
به تدریج له له زدن را شروع میکنند.
کم تحرک می‌مانند تا از تولید حرارت ناشی از فعالیت کاسته شود.
مصرف دان را کاهش میدهند.
آب بیشتر می‌نوشند.
جریان خون آنها از اندامهای داخلی به بافت‌های سطحی سوق پیدا میکند، طوری که بدن آنها تیره رنگ به نظر می‌رسد.
له له زدن سریع را آغاز میکنند.
راهکارها
1-2. استفاده از گیاهان کم آب در پرورش
سورگوم از جمله گیاهانی است که بواسطه خصوصیات فیزیولوژیک خاص و ویژه ای که دارد شتر گیاهان لقب گرفته و در نقاط گرم و خشک بطور وسیع کشت می شود. شرایط اقلیمی کشور و بروز خشکسالی های دوره ای و افزایش دما و گرما ضرورت ترویج و توسعه کشت این گیاه در ایران دو چندان کرده نموده و یکی از راهکارهای غلبه بر معضلات کم آب و گرما است که کی تواند منبع غذایی مناسبی برای دام و طیور باشد علاوه بر این به دلیل سازگاری این گیاه با شرایط خاکی نامناسب کشت آن در مناطقی که غلات و علوفه هایی همچون ذرت و جو عملکرد مناسبی ندارند می تواند از حجم واردات این گونه منابع غذایی بکاهد.
2-2. آنتی اکسیدانهای طبیعی
نیاز به ویتامین E و سلنیوم تحت عوامل تغذیه ای مختلف از جمله سطوح بالای چربی غیر اشباع، مقادیر ویتامین بالای ویتامین A و بتاکاروتن، سطوح سایر آنتی اکسیدانها و شرایط تنش میباشد. ویتامین E یک ویتامین محلول در چربی با منشا گیاهی بوده که همراه با سلنیوم یکی از اجزا مهم سیستم آنتی اکسیدانی میباشند که به حفظ اسیدهای چرب غیراشباع از خطر اکسید شدن کمک میکنند. مکمل نمودن ویتامین E و سلنیوم باعث کاهش استرس اکسیداتیو و استرس گرمایی گردیده و موجب بهبود عملکرد مرغهای گوشتی و نیمچه های تخمگذار میگردد. برای متابولیسم اسیدهای آمینه و مواد معدنی، ساخت هورمون ها و جلوگیری از استرس در بدن ویتامین ث ضروری می باشد اما از آنجاویکه پرندگان توانایی ساخت این ویتامین را در بدن دارند افزودن ویتامین ث به جیره ضروری نمی باشد. در هنگام استرس از جمله استرس گرمایی،رطوبت نسبی بالا، نرخ بالای تخمگذاری، عفونت غلظت آنتی اکسیدانهای طبیعی از جمله ویتامین C ، E، فولیک اسید، روی و کروم کاهش یافته و سطح رادیکال آزاد افزایش می یابد و نیاز به ویتامین و مواد معدنی علی الخصوص ویتامین ث در بدن افزایش یافته و جوجه ها قادر به سنتز ویتامین ث کافی برای فعالیتهای فیزیولوژیکی نیستند از این رو گزارش شده است افزودن 40 میلی گرم ویتامین ث به آب آشامیدنی به ازای هر پرنده در روز موجب بهبود عملکرد و رشد در جوجههای گوشتی دارد و در مرغان تخمگذار افزودن ویتامین ث در آب موجب بهبود تولید تخم مرغ، ضخامت پوسته و استخکام تخم مرغ شد. همچنین آسپیرین بصورت محلول برای کاهش تب پرندگان به نسبت 3/0 گرم در لیتر آب استفاده شود.
3-2. فرم و چگالی خوراک
افزایش دانسیته یا غلظت مواد مغذی جیره نیز یکی دیگر از راهکارهای تغذیه ای بوده که می تواند تا حدودی کاهش مصرف خوراک توسط پرنده را کاهش دهد. خوراک پلت باعث افزایش چگالی خوراک و همچنین کاهش انرژی مصرفی برای مصرف خوراک میگردد از این رو پرنده در هنگام استرس گرمایی پرنده تمایل بیشتری برای مصرف خوراک پلت نسبت به خوراک مش دارد.
استفاده از چربی در جیره طیور علاوه بر آنکه برای تامین اسیدهای چرب ضروری میباشد همچنین موجب افزایش انرژی جیره میگردد. تولید حرارت افزایشی در هنگام مصرف چربی کمتر از کربوهیدارت میباشد. از این رو در هنگام بروز استرس گرمایی بهتر است از چربیها در جیره به میران بالاتری استفاده شود.
افزایش سطح پروتئین خام جیره موجب افزایش تولید و دفع بیشتر اسید اوریک در بدن میشود. متابولیسم پروتئین یک فرایند بسیار انرژی خواه است و از این رو می تواند موجب بالا رفتن حرارت افزایشی در طیور گردد همچنین برای دفع نیتروژن مازاد نیاز به مصرف آب نیز افزایش می یابد از این رو بهتر است که در هنگام استرس گرمایی سطح اسیدهای آمینه ضروری حفظ ولی سطح پروتئین خام کاهش یابد.
4-2. اسید فولیک
استفاده از مکمل اسید فولیک در پرندگان تحت استرس می تواند مفید باشد. اسید فولیک و متاوبلیتهای حاصل از آن در انتقال واحد تک کربنه ایفای نقش میکنند. کمبود فولیک اسید موجب کاهش وزن بدن و ضریب تبدیل غذایی و افزایش مرگ ومیر می شود همچنین کمبود فولیک اسید موجب کاهش غلظت آلفا توکوفرول پلاسما، و کاهش کاتابولیسم هموسیستئین بوسیله کاهش سنتز cystathionine و مهار متیلاسیون هموسیستئین میشود. فولیک اسید برای متیلاسیون هموسیستئین و تبدیل آن به متیونین و بیوسنتز آمینو اسید و دزوکسینوکلئوتید برای ساخت و بازسازی DNA نقش دارد. افزایش استرس اکسیداتیو موجب افزایش هموسیستئین در سرم خون میشود از این رو افزایش سطح اسید فولیک به همراه ویتامین ث میتوانداثر همکوشی با یکدیگر داشته و بر روی عملکرد پرنده تاثیر مثبت اشته باشد.
5-2. سطح مواد معدنی و تعادل الکترولیتی
مقدار کلسیم جیره نیز بایستی بر اساس مقدار مصرف کلسیم پیش بینی شده تعدیل شود در این صورت هر پرنده مقدار مورد نیاز واقعی روزانه را دریافت می کند در مورد مرغان تخمکذار اضافه کردن مقداری صدف یا سنگ آهک موجب تخریک مصرف خوراک و بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ گردید.
Belay and Teeter گزارش نمودن در دمای بالا میان ابقای فسفر، سدیم، پتاسیم، منیزیوم، گوگرد، منگنز، مس و روی کاهش مییابد. افزایش ترشح اپی نفرین و کورتیکواستروئیدها در هنگام استرس موجب کاهش منیزیوم میگردد. در این راستا Donoghue et al رو استفاده از مکمل منیزیوم آسپارتات موجب افزایش وزن جوجه های مواجه با استرس گرمایی میگردد. منیزیوم در بیش از 300 آنزیم بدن از قبیل انتقال گروه فسفات (کیناز)، استلاسیون کوآنزیم آ، بتا اکسیداسیون چربی و هیدرولیز فسفات و پیروفسفات ایفای نقش میکند. فعال سازی آمینو اسید، سنتز و بازسازی DNA، به عنوان نروترانسمیتر و در سیستم ایمنی نیز اهمیت دارد. همچنین موجب بهبود کیفیت گوشت، کاهش سطح کورتیزول و کاتکولامین در پلاسما در جوجه های پرورش یافته در دمای بالا گردید.
Donkoh. گزارش نمودن استرس موجب کاهش غلظت پروتئین و گلوکز پلاسما میشود. اولین نقش کروم در متابولیسم بهبود اثر بخشی انسولین و جلوگیری از مقاوم به انسولین شدن (دیابت نوع دوم) عمل می نماید. هورمون انسولین بر روی متابولیسم چربی نیز تاثیر گذار است از این روی افزایش حساسیت به انسولین در بدن موجب تقویت فعالیت انتی اکسیدانی بدن نیز میگردد. کروم برای فعال سازی آنزیمهای داخلی، پایداری پروتئین و اسیدهای نوکلئیک نیز ضروری میباشد. کمبود کروم موجب مختل شدن متابولیسم کربوهیدرات و پروتئین، کاهش حساسیت عضلات بدن به انسولین و موجب کاهش نرخ رشد میگردد. افزودن کروم موجب بهبود عملکرد پرنده های دچار استرس گرمایی میشود.
افزایش استرس در بدن طیور موجب کاهش سطح آنتی اکسیدان در بدن شده. روی یک مواد معدنی مهم در فعالیت بسیاری از آنزیمها، در ساختار بدن بودهاز این رو برای فعالیت طبیعی سیستم فیزیولوژیکی و ایمنی نیاز به روی ضروری است به دلیل نقش حیاتی روی در سیستم آنتی اکسیدانی در صورت بروز استرس نیاز به این ماده معدنی افزایش مییابد از این رو مصرف آن در زمان استرس گرمایی موجب بهبود عملکرد پرنده میگردد.
له له زدن موجب افزایش دفع دیاکسید کربن و افازیش pH خون میشود. تحقیقات نشان داده بیکربنات سدیم در درجه حرارت بالا موجب تعدیل pH خون و تامین مواد شده و مصرف آب و غذا را تخریک میکند و همچنین در بهبود افزایش وزن بدن موثر میباشد. افزودن کلرید آمونیوم و کلرید پتاسیم به آب آشامیدنی نیز موجب کاهش pH خون شده و کیفیت پوسته و تخمگذاری را در مرغان تخمگذار و مصرف خوراک و عملکرد در جوجه های گوشتی تنظیم مینماید. تعادل الکترولیتی (Na+k-Cl) نیز اهمیت دارد بطوریکه بایستی تعادل الکترولیتی در محدوده 200-250 تنظیم شود.
3. نتیجه گیری
استرس گرمایی با برهم زدن نرخ تنفس، pH خون، مصرف خوراک و افزایش استرس اکسیداتیو موجب کاهش عملکرد طیور گردیده و از این رو هرراهکاری بتوناد موجب کاهش این اثرات شود در استرس گرمایی مفید میباشد. استفاده از گیاهانی که در طی پرورش به آب کمی نیاز داشته و به گرما مقاوم باشد می تواند جایگزین مناسبی برای اغلام مصرفی در خوراک طیور باشد. افزایش چگالی خوراک می تواند به نوعی موجب کاهش گرما تولیدی در اثر مصرف خوراک و جبران کننده کاهش مصرف خوراک خواهد بود. افزایش سطح اسید آمینه موجب کاهش دفع نیتروژن و گرمای ناشی از فعالیت متابولیکی توسط طیور می شود. افزایش مواد معدنی از قبیل روی، منگنز و اسید فولیک و ویتامین ث موجب کاهش استرس اکسیداتیو و فعالیت و هموستاز بدن در طی استرس گرمایی می شود. تنظیم تعادل الکترولیتی موجب بالانس نمودن الکترولیت خون و تنظیم pH میگردد.
1.هاشمي، ر. دستار، ب. حسني، س و جعفري آهنگري، ي. 1386. بررسی صفات تولیدی، دمای بدن و پروتئینهای خون جوجههاي گوشتي در پاسخ به مکمل بتائین و سطح پروتئین جیره در شرایط تنش گرمایي. مجله علوم کشاورزي و منابع طبیعي. جلد 14، شماره 2
2. Borges,S.A. Fischer Da Silva, A.V. Majorka ,A. Hooge, D.M. , and Cummings,K.R.)2004). Physiological responses of broiler chickens to heat stress and dietary electrolyte balance )sodium plus potassium minus chloride, miliequivalents per kilogram).Poultry Sci.83:1551-1558.
3. Bottje,W.G.Harrison,P.C.) 1985).Effect of carbonated water on growth performance of cockerels subjected to constant and cyclic heat stress temperatures.Poultry Science 64,1285–1292.
4. Brake,J.1989.The role of ascorbic acid in poultry production:Ascorbic acid , stress and immunity. Zooteenica International.L .No.1:37-62.
5. Cooper,M.A., and Washburn,K.W .1998.The relationships of body temperature to weight gain,feed consumption, and feed utilization inbroilers under heat stress. Poult Sci .77:237-242.
6. Daghir,N.J.2008. Poultry production in hot climates.2nd Edi.Published by CAB international, Wallin ford,Oxfordshine,UK ,PP:294-325.
7. Esteva-Garcia, E., and Mack, S.2000 .The effect of DL-methionine and betaine on growth performance and carcass characteristics in broilers.Anim.Feed Sci.Technol.87:151-159 .
8. Farooqi, A.G.Khan, M.A.Rabbani, M.Perviz , K and Khan,J.A.2005. Evaluation of Betaine and Vitamin C in Allevation of Heat Stress in broilers. International Journal of Agriculture and Biology .5:744-746.
9. Garcia Neto,M. Pesti,G.M.Bakalli,R.I.2000. Influence of Dietary Protein Level on the Broiler Chicken’s Response to methionine and betaine supplements. Poult.Sci.79:1478-1484.
10. Graham,H.2003 .Betaine helpes poultry cope with heat stress.Danisco Animal Report.
11. Gross,W.1988. Effect of ascorbic acid on antibody response of stressed and unstressed chickens. avian dis.32:483-485.
12. Hayashi, K., Yoshizaki, R., Ohtsuka, A., Toroda, T. and Tuduki , T. 2004. Effect of ascorbic acid on performance and antibody production in broilers vaccinated against IBD under a hot environment . Proceedings of the 22nd World’s Poultry Congress,Istanbul, Turkey. p:550.
13. Mc Kee,J.S.Harrison,P. C.1995. Effect of supplemental ascorbic acid on the performance of the broiler chicken exposed to multiple concurrent stressors poult.sci
.74:1772-1785.
14. Null,G.2001.The antioxidant vitamin-vitamin c ,in WWW.Vitamin c foundaion.org.
15. Ojano-Dirian,C .P., and Waldroup, P.W.2002.Protein and amino acid needs of broilers in warm weather:A Review . Poult.Sci .1:40-46.
16. Pardue,S.L.Thaxton,J.P.1986. Ascorbic acid in poultry. A review. World’s Poultry. Sci .25 : 42:107.
17. Thigpen,J.E.Faith,R.E.McConnel,E .E and Moore,I.A.1973. Increased susceptibility to bacterial infections as a sequel of an exposure to 2,3,7,8 tetra chlorodimension-P-Domin.Immune.23:1319-1323.
18. Yan,C.H.Lillehoj ,H.S.Lillehoj,E.P.2000.Intestinal immune response to
coccidiosis .Dev. Comp. Immunol.24:303-324.
19. Zhan,X.A.2001 .Effects of betaine on immune responses of Newcastle disease in
broiler chicks. Chinese J. Vet. Sci. 21: 99–102.