گندم منبع اصلی انرژی جیره های جوجه مرغ در اکثر کشورها است.

به دلیل وجود شکل های مختلفی از گندم یک سردرگمی در تشخیص دقیق نوع آن وجود دارد. ارقام گندم ها به طور سنتی به دو شکل بهاره و زمستانه است که آنها را در نواحی متفاوت از نظر نوع شرایط جوی و نوع خاک کشت می کنند.

طبقه بندی گندم ها بر اساس رنگ پوشش آنها به صورت قرمز و سفید و از لحاظ سختي و نرمي به گندم های نرم و سخت تقسیم بندی می شوند.

ارزش غذایی گندم به طور عمده به نرمی و سختی آن بستگی دارد زیرا این دو خصوصیت بر ترکیبات آن به ویژه پروتئین تاثیر دارد. در گندم های سخت، پروتئین بیشتری به همراه نشاسته وجود دارد بنابراین این نوع گندم ها حاوی پروتئین و لیزین بالاتری هستند. پروتئین های موجود در گندم سخت برای پخت نان بسیار مفید هستند. در حالی که گندم های نرم تنها برای پخت شیرینی و کیک در قنادی مناسب می باشند. گندم دورام که برای تهیه انواع ماکارونی در کارخانجات استفاده می شود گندم بسیار سختی است سختی زیاد این نوع گندم ها مربوط به اتصال قوی بین نشاسته و پروتئین های بیشتر در آنهاست.

یخ زدن گندم در حال رویش به طور موثری سنتز نشاسته را متوقف می سازد و به همین جهت دانه ها کوچک و چروکیده می شوند. در حالی که در شرايط طبيعي وزن ۱۰۰ دانه گندم باید حدود ۲۷ گرم باشد یخ زدن شدید آن این وزن را به ۱۴ تا ۱۶ گرم کاهش می دهد. نتيجه سطح انرژی قابل سوخت و ساز گندم های يخ زده و در نتيجه صدمه دیده کاهش می یابد با وجودی که گندم حاوی پروتئین بیشتری نسبت به ذرت می باشد و انرژی آن هم اندکی از ذرت کمتر است اما استفاده بیش از ۳۰ درصد آن در جیره ها مشکلاتی را به ویژه برای پرندگان جوان به وجود می آورد. گندم ها حاوی ۵ تا ۸ درصد از پنتوزان ها می باشند که سبب تغییر در ویسکوزیته (گران روی) مواد هضمی می شوند. پلي ساكاريد هاي غير نشاسته اي در گندم ها موجب کاهش کلی در هضم خوراک و نیز ازدیاد رطوبت بستر آرابینوگزیلان ها اصلی ترین ترکیبات پنتوزی هستند که به مواد دیگر دیواره سلولی متصل بوده و قادرند تا ۱۰ برابر وزن خود آب جذب کنند. متاسفانه پرندگان به اندازه کافی انواع آنزیم های گزیلاناز را تولید نمی کنند بنابراین این گونه پلی مرها سبب افزایش ویسکوزیته مواد هضمی می شوند. کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی انرژی گندم در جوجه مرغ ها (تا ۱۰ روزگی) احتمالاً مربوط به عدم قابلیت هضم پنتوزان ها است. دلایل اصلی متفاوت بودن نتایج مطالعات در تغذیه گندم به دلیل تغییر مقدار پنتوزان ها و عدم برآورد صحیح ارزش غذایی گندم های مختلف براساس تجزیه تقریبی آنهاست.

به نظر می رسد که اثرات نامطلوب مربوط به ويسکوزیته مواد هضمی با زمان انبار کردن گندم ها رابطه معکوس دارد. راهکارهای برطرف كردن مشکلات ناشي از تغذیه گندم (به ویژه در جوجه مرغ ها) به وسیله محدود کردن مقدار آن در خوراک، استفاده از آنزیم های گزیلاناز صنعتی و بازدارنده های آلفا آمیلاز می باشد.

گندم ها همچنین حاوی بازدارنده های آلفا آمیلاز هستند البته این بازدارنده ها هنوز به طور کامل شناخته نشده اند بازدارنده های آلفا آمیلاز تصور می شود که پروتئین هایی از نوع آلبومین هستند که به طور عمده در بخش نشاسته ای گندم وجود دارند بازدارنده های آلفا آمیلاز این پروتئین ها احتمالاً در حرارت های ملایم به هنگام پلت کردن خوراک از بین می روند.

مقايسه ذرت و گندم از لحاظ بيوتين:

در مقایسه با ذرت، گندم حاوی مقدار بسیار کمی از بیوتین قابل استفاده است اگرچه نشانه های کمبود بیوتین در جوجه مرغ های تغذیه شده با جیره های حاوی ذرت و فاقد بیوتین صنعتی مشاهده نمی شود اما با تغذیه گندم بروز این مشکلات بسیار سریع صورت می گیرد. در حالی که مقدار بیوتین در کبد جوجه های از تخم در آمده حدود ۳۰۰۰ نانو گرم در هر گرم است این مقدار با تغذیه گندم تا سن ۱۴ روزگی به ۶۰۰ نانوگرم به ازای هر گرم کاهش می یابد افزودن تنها ۵۰ میکروگرم بیوتین در هر کیلوگرم خوراک ذخیره بیوتین کبد را به ۲ برابر افزایش می دهد در صورتی که افزایش ۳۰۰ میکروگرم در هر کیلوگرم خوراک ذخیره بیوتین را به مقداری برابر با کبد جوجه یک روزه (3000 ميكروگرم) می رساند. برخی معتقدند که درصد بیماری تورم روده ای نکروتیک با تغذیه گندم در جوجه های گوشتی افزایش می یابد. به نظر می رسد که گندم محیط مناسب تری را برای تکثیر باکتری های بیماری زاي خاصی فراهم می کند. این مشکل زمانی شدت می یابد که گندم به صورت بسیار نرم آسیاب شده باشد. درصد بیماری تورم روده ای نکروتیک با مصرف گندم فراهم شده با آسیاب غلطکی به شدت افزایش می یابد.

گندم آسیاب شده به صورت خیلی نرم، سبب چسبندگی نوک در جوجه های جوان می شود. پروتئین های گندم خاصیت چسبندگی دارند و بنابراین به نوک و لبه های دهان پرنده می چسبد. چسبندگی شدید نوک سبب کاهش مصرف خوراک، افزایش مقدار خوراک در آب خوری های قیفی و فراهم شدن محیط مناسب در دهان برای رشد باکتری ها و قارچ ها می شود. این مشکلات از طریق آسیاب کردن درشت دانه گندم برطرف می شود.