چکیده
نوعی بیماری انفرادی در ماکیان و بوقلمون است که در مناطق مختلفی از جهان در پرورش طیور صنعتی گزارش شده است.
مصرف کنندگان کنسانتره طیور باید بدانند که عامل بیماری تورم نکروتیک روده، باکتری بی‌هوازی گرم مثبت هاگدار بنام کلستریدیوم پرفرنژنس می باشد که قبلاً بنام کلستریدیوم ولشای نامیده می شد. این باکتری در شرایط عادی همواره به تعداد کم در دستگاه گوارش پرندگان موجود بوده و فاقد قدرت بیماریزایی است. در محیط خارج از بدن پرنده، باکتری به مقدار زیاد در خاک، مواد در حال فساد وآب یافت می شود. این باکتری با تولید هاگ، می‌تواند مدت زمان زیادی در محیط‌های آلوده خاصیت بیماریزایی خود را حفظ کند این بیماری در واقع مسمومیتی روده‌ای است که توسط سموم تولید شده از این باکتری ایجاد می‌گردد. تمام سویه‌های کلستریدیوم تولیدکننده سم آلفا می باشند.آنتریت نکروتیک در طیور توسط تیپ‌‌‌های A و C کلستریدیوم که تولید کننده سموم آلفا و بتا می باشند ایجاد می‌گردد.
مقدمه:
بیماری آنتریت نکروتیک در جوجه های گوشتی در سنین 6-2 هفتگی ممکن است روی دهد بیماری تورم روده نکروتیک توام با بیماری کوکسیدیوز نیز گزارش شده است عوامل دیگری که می تواند باعث بروز بیماری تورم روده نکروتیک شود عبارتند از:
1- تغییر ناگهانی کیفیت یا کمیت جیره غذایی که باعث افزایش جمعیت باکتری ها در روده، مخصوصا کلستریدیوم پر فرنژنس می شود.
2- تخریب مخاط روده ها به وسیله عوامل پاتوژن ، مثل سالمونلا و کوکسیدیا.
3- تغییر pH روده از اسیدی به قلیایی به دلیل جیره با فیبر بالا.
4- ضد عفونی ناکامل سالن و تجهیزات بین دو دوره ی پرورش.
5- وجود مقادیر زیادی گندم، جو و پودر ماهی در جیره، که با تغییر pH، غلظت و یا حجم محتویات روده، سبب رشد باکتری، ترشح سموم و ایجاد بیماری می شود و افزایش ویسکوزیته محتویات روده ناشی از مصرف برخی غلات همچون گندم و جو
6- کیفیت نامناسب مواد اولیه مورد استفاده در تولید دان و پائین بودن قابلیت هضم پروتئین و اسیدهای آمینه موجود در این مواد
7- وجود ترکیبات ضد تغذیه‌ای در مواد اولیه یا دان و آلودگی مواد اولیه یا دان به مایکوتوکسین‌ها یا سموم قارچی
8- بیماری‌های ویروسی در گله نظیر بیماری کم خونی عفونی، گامبورو، مارک و یا هرگونه عارضه‌ای که سبب سرکوب ایمنی می شود
دوره بیماری ورم روده نکروتیک بین 5-10 روز است و مرگ و میر آن بین 2 تا 50 درصد می باشد. بیماری به سرعت پیشرفت می کند و گاهی مرگ و میر بدون علائم بالینی در سطح گله وجود داشته و فقط پرندگان تلف شده در سالن یافت می شوند.
گندم و جو دو ماده اولیه‌ای هستند که به علت دارا بودن پلی ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای محلول در آب نظیر بتاگلوکا‌ن‌ها و آرابینوزایلان‌ها ، سبب بروز این بیماری می شوند. مصرف پودر ماهی برای افزایش درصد پروتئین دان سبب افزایش رشد کلستریدیوم پرفرنژنس و ایجاد بیماری آنتریت نکروتیک می‌شود. پودر ماهی با داشتن درصد پروتئین بالا، از مواد اولیه‌ای است که می‌تواند سبب تسریع در رشد این میکروب بیماریزا شده و با ایجاد بیماری و کاهش عملکرد و افزایش تلفات، خاصیت احتمالی مثبت مصرف این ماده را در جیره خنثی کند. خاصیت بیماریزایی کلستریدیوم پرفرنژنس در حضور همزمان پودر ماهی و پلی ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای به مراتب بیشتر از وجود هرکدام از این مواد به تنهایی در دستگاه گوارش می باشد. پلی‌ساکاریدهای غیر نشاسته‌ای نیز می‌توانند در افزایش رشد کلستریدیوم پرفرنژنس مؤثر واقع شوند. حالت فیزیکی دان نیز یکی از عوامل در تغییر روند رشد کلستریدیوم و افزایش آن در دستگاه گوارش است.
اندازه ذرات و نوع ذرات آسیاب شده در دان می‌تواند در افزایش رشد کلستریدیوم مؤثر باشد. حالت فیزیکی دان و یا اندازه ذرات می‌تواند سرعت حرکت دان در دستگاه گوارش را سرعت بخشیده و یا کاهش دهد. خوراکی که با سرعت بیشتری از دستگاه گوارش عبور کند فرصت کمتری را برای رشد کلستریدیوم بوجود آورده و برعکس، کند تر هضم شدن دان و کاهش سرعت عبور در دستگاه گوارش ، زمینه را برای رشد بیشتر کلستریدیوم فراهم خواهد کرد.
هرگونه استرسی در طیور قادر به تغییر محیط درونی دستگاه گوارش بوده و احتمال بروز آنتریت نکروتیک را افزایش می دهد. تشخیص بیماری باتوجه به نشانه‌های بالینی و کالبدگشایی و پاراکلینیکی می باشد. پرهای ژولیده، کم اشتهایی، کاهش رشد، وجود اسهال و خیس شدن بستر و افزایش تلفات از علایم بالینی بیماری هستند که با وجود نشانه‌های کالبدگشایی و به ویژه در روده کوچک، می‌تواند تشخیص را قطعی نماید.
تورم، پرخون شدن و ایجاد لکه های نکروزی 2-3 میلی متری در کبد و ضخیم شدن ، پرخون و ایجاد لایه نازک سبز یا زرد رنگ در دیواره روده های باریک از نشانه های کالبد گشایی این بیماری می باشد.
نتیجه گیری:
در حال حاضر ورم روده نکروتیک، از جمله بیماری های شایع و مهم در مرغداری ها به شمار می رود که از لحاظ اقتصادی باعث ایجاد خسارات جبران ناپذیری می شود. پس بایستی جهت جلوگیری از انتریت نکروتیک در جیره هایی با کنسانتره مرغی درصدد راه های پیشگیری و جلوگیری کننده از این بیماری باشیم. پیشگیری از این بیماری باید با حذف عوامل مستعد کننده صورت گیرد. استفاده از مواد سالم و غیر آلوده نظیر پوشال، انتخاب مناسب حالت فیزیکی دان باتوجه به سن پیشگیری از سایر بیماری ها در گله و از جمله کوکسیدیوز ، گامبورو ، مارک و غیره ، کاهش استرس در گله و استفاده مناسب از آنزیم‌ها، ترکیبات خنثی‌کننده مایکوتوکسین‌ها می‌تواند در پیشگیری از بروز بیماری مؤثر باشند. جهت درمان این بیماری از داروهای از قبیل کلستین، نئومایسین سولفات ، لینکومایسین ، باسیتراسین، ویرجینامایسین استفاده می گردد.